Vaker, beter en makkelijker gemeenschappelijk wonen

Kleinschaligheid en gemeenschappelijkheid, die in eerder Tussenmaat onderzoek (2010) als belangrijke ontwerpprincipes werden geïdentificeerd, worden in Nederland nog steeds nauwelijks toegepast, ondanks groeiende aandacht voor het onderwerp in gemeentelijk beleid en woonzorgvisies.

Het onderzoek ‘Gewoon (in) de Tussenmaat’ onderzoekt wat er nodig is om de alledaagse gemeenschappelijkheid in het wonen in Nederland beter, vaker en makkelijker toe te passen.

Actieonderzoek met lokale partners

Op twee locaties in Groningen en Drenthe, de Groningse post-65 wijk Beijum en de gemeente Borger-Odoorn, is actieonderzoek uitgevoerd. Einddoel is inzicht in de belemmeringen in het realiseren van gemeenschappelijke woonprojecten en een Programma van Verwachtingen dat de lokale partners handvaten biedt om een tussenmaat-project te ontwikkelen. Cultuurhistorisch onderzoek naar de locatie en de lokale cultuur van samenleven aardt het initiatief op zijn plek en zorgt voor herkenning. Behoeftenonderzoek bij inwoners van het gebied inventariseert bewonerswensen in brede zin. Het verdiepend onderzoek zorgt voor aansluiting bij lopende ontwikkelingen van de lokale partners en inzicht in kansrijke procesvormen. En ontwerpend onderzoek maakt de potentie zichtbaar en voorstelbaar.

Belemmeringen en aanbevelingen

Er is een gebrek aan locaties of locaties worden nog maar weinig specifiek toegewezen voor gemeenschappelijk wonen. Breng daarom als gemeente in beeld wat kansrijke locaties zijn voor dit soort woonvormen en stuur op die plekken meer op de kwalitatieve woonopgave en niet alleen op de kwantitatieve woonopgave.

Grillige en langdurige participatietrajecten worden als risico gezien en er is vaak beperkte ambtelijke capaciteit om dit soort projecten te begeleiden. Geef bewonersinitiatieven meer kans van slagen door vooraf duidelijke kaders mee te geven (bijv. eisen aan exploitatie en toekomstbestendigheid) en financiële ondersteuning te bieden in de initiatieffase. Zorg daarnaast voor een grotere diversiteit aan procesvormen (niet alleen cpo, maar ook ontwikkelaars/corporaties) zodat gemeenschappelijk wonen voor een bredere groep mensen beschikbaar wordt en ook mogelijk is met een kortere doorlooptijd. Behoeftenonderzoek en cultuurhistorisch onderzoek kunnen bijdragen aan een locatiespecifieke oplossing zonder extreem intensieve participatie. Besteed tot slot ook voldoende aandacht aan de fase van gebruik en beheer.

De stap van beleid naar concrete realisatie wordt niet gemaakt, o.a. door bestuurlijke en wettelijke belemmeringen en het feit dat voorinvestering soms lastig is. Samenwerking tussen de verschillende domeinen is daarom essentieel, zowel ambtelijk (bijv. wonen, zorg, sociaal domein, ruimtelijk domein) als tussen verschillende betrokkenen zoals de gemeente, zorgpartijen en corporaties/ontwikkelaars. Ontwerpers spelen een rol in het zichtbaar maken van de potentie en in het tonen van de variatie die mogelijk is in woningtypes, – aantallen en aan ruimtelijke configuraties.